Vừa mềm vừa thơm: xoài Yên Châu

Có một vùng xoài ở miền núi phía Bắc đó là xoài Yên Châu (Sơn La). Theo những người dân trồng xoài lâu năm ở Yên Châu thì cây xoài đã xuất hiện từ rất lâu với 2 loại xoài gốc chính là xoài tròn (muồng kẻo) và xoài hôi (muồng khăm), trong đó giống xoài tròn được bà con trồng nhiều nhất bởi loại xoài này quả nhỏ, hạt vừa phải mà ăn ngọt đậm, thịt mềm, mùi thơm lâu, vỏ xanh vàng và có thể giữ được tới một tháng. Còn xoài hôi quả to, dài thịt mềm hơn và có hương vị ngọt thơm mát có thể giữ trong vài tuần. Ngoài ra còn một số loại xoài khác với tên nghe rất lạ như: muồng mút, muồng ngu, mắc trai, muồng sáy, mỗi loại đều có một hương vị đậm đà khác nhau và thường mọc tự nhiên thành rừng, có cây to lâu năm gần 100 tuổi.

Xoài Yên Châu ngọt, thơm khác hẳn loại xoài ở các vùng khác. Khi chín xoài có màu vàng, tỏa mùi thơm hấp dẫn. Hằng năm xoài ra hoa vào sau Tết âm lịch và chín rộ vào tháng 6, tháng 7, thời gian mùa mưa của vùng Tây Bắc. Lần đầu tiên nhìn thấy, có thể bạn sẽ lắc đầu chê, xoài gì mà vừa bé vừa xấu. Ấy thế mà ai đã ăn một lần là sẽ nhớ vị thơm vị ngọt của nó. Xoài Yên Châu ngọt, thơm khác hẳn loại xoài ở các vùng khác. Khi chín xoài có màu vàng, tỏa mùi thơm hấp dẫn, đến mức rửa tay rồi, hương thơm của xoài vẫn vấn vít, thoang thoảng. Cái ngọt của xoài Yên Châu cũng hơi khác, ngọt đậm nhưng lại thanh mát cho nên không có cảm giác khé cổ. Đặc biệt ngon là những quả xoài bản địa được trồng tại Sặp Vạt, Chiềng Pằn, Viêng Lán… của vùng đất Yên Châu. Trọng lượng mỗi quả từ 200g – 250g, nhựa quả trắng, trong, vỏ quả xanh nhạt, có các đốm lấm tấm, hạt dẹt nhiều xơ.

Mùa xoài

Nhiều năm nay, bà con các dân tộc huyện Yên Châu đã có phong trào trồng xoài với diện tích lớn (từ 50 đến hàng trăm cây mỗi gia đình), là một nguồn thu đáng kể với giá bán từ 5.000 đến 6.000 đồng/kg. Ngày nay các gia đình không còn cho xoài vào rọ tre nứa như trước mà mỗi lần bán hàng trăm kg đến hàng tấn cho tư thương chở bằng ôtô về các tỉnh miền xuôi tiêu thụ.