Từ xa xưa, nhân dân các dân tộc Cao Bằng đã đem quả trám đen chế biến thành món ăn độc đáo, trở thành sản vật ẩm thực mang hương vị riêng biệt núi rừng. Khi tiết trời sang thu, bà con các dân tộc Tày, Nùng ở vùng Đông Bắc lên rừng hái trám. Lên Cao Bằng vào mùa thu, vào các bản làng của đồng bào sẽ có dịp được thưởng thức món xôi trám (khẩu nua mác bây).
Cách làm món này đơn giản lại thơm ngon, bổ. Trám có hai loại: trám trắng và trám đen. Trám trắng thường dùng làm mứt, kẹo, đậu sị, ô mai, dùng chữa ho, viêm họng giải khát chữa say rượu; còn trám đen dùng làm món ăn kho, sốt với cá, đậu phụ, có vị đậm đặc riêng. Nhưng chỉ có trám đen mới dùng làm xôi trám.
Trái trám đen
Vào tháng tám, tháng chín âm lịch, người dân lên rừng hái quả. Trám đen, chọn quả đen bóng, đều, cuống màu vàng tươi, đem rửa sạch. Đun nước sôi, bắc ra để bớt nóng (nóng già) rồi cho trám vào nước nóng ngâm 10 – 15 phút, cầm vào quả trám thấy hơi mềm, bóc ra dóc hạt được thì đổ nước nóng đi. Trám om rồi đem bóc vỏ đen, lấy phần thịt bỏ hột, rồi trộn với xôi đã đồ chín đảo thật đều, nhuyễn, xôi có mầu hồng tím là được. Xôi trám làm đơn giản nhưng ăn rất bổ, thơm, bùi và béo ngậy. Nếu chưa có điều kiện làm xôi, khi thu hái về xử lý quả trám bằng nước ấm, bóc lấy phần thịt đem sấy khô đựng vào lọ ăn dần.
Nếu muốn để dự trữ dài ngày, đem quả trám tách làm đôi bỏ thêm một chút muối vào trong cùi quả tram rồi đem trám sơ chế ra phơi từ một đến hai nắng rồi bảo quản ở nơi khô ráo. Trám sơ chế xong, tùy theo sở thích, khẩu vị mỗi người có thể kết hợp với nhiều loại thực phẩm chế biến ra nhiều món khác nhau.
Tinfood sưu tầm
